Çfarë bombardoi SHBA-ja dhe çfarë armësh përdorën?

Një nga objektivat ishte Fordow, një strukturë pasurimi uraniumi e fshehur në male të largëta që është çelësi i ambicieve bërthamore të Iranit. Ne ende nuk e dimë shkallën e plotë të dëmit në uzinë. SHBA-të thonë se kanë goditur edhe dy objekte të tjera bërthamore, në Natanz dhe Isfahan. Besohet se Fordow i fshehur është më thellë nën tokë se Tuneli i Kanalit, i cili lidh Mbretërinë e Bashkuar dhe Francën.

Për shkak të kësaj thellësie nëntokësore, vetëm Shtetet e Bashkuara kanë një lloj bombe “shkatërruese bunkerësh” mjaftueshëm të madhe për të shkatërruar një vend. Kjo bombë amerikane quhet GBU-57 Massive Ordnance Penetrator (MOP).

Sipas ekspertëve, ajo peshon 13,000 kilogramë dhe mund të depërtojë rreth 18 metra beton ose 61 metra dhe para se të shpërthejë.

Për shkak të thellësisë së tuneleve Fordow, MOP nuk do të ketë sukses, por është e vetmja bombë që mund t’i afrohet. Dhe media amerikane raportoi se ishin MOP-et që u përdorën në sulmin e tyre ndaj Iranit.

Çfarë dihet për pasojat e sulmit?

Ende nuk është e qartë se sa dëme i shkaktoi sulmi amerikan objekteve bërthamore, as nëse pati të lënduar apo viktima. Organizata e Energjisë Atomike e Iranit tha se bombardimi i tre centraleve bërthamore ishte një “shkelje barbare” e ligjit ndërkombëtar. Si Arabia Saudite ashtu edhe organi mbikëqyrës bërthamor i Kombeve të Bashkuara thonë se nuk pati rritje të niveleve të rrezatimit pas sulmit.

Zëvendësdrejtori i televizionit shtetëror iranian, Hassan Abedini , tha se Irani evakuoi tre impiantet bërthamore “disa kohë më parë”. Duke u shfaqur në televizionin shtetëror, ai tha se Irani “nuk pësoi një goditje të madhe sepse materialet ishin nxjerrë tashmë”.

Nga ana tjetër, në fjalimin e tij televiziv, Donald Trump tha se “objektet e pasurimit të uraniumit janë shkatërruar plotësisht”. Por duke folur në BBC News Channel, ish-ndihmës Sekretari i Shtetit i SHBA-së për Çështjet Politiko-Ushtarake Mark Kimmitt ishte më i kujdesshëm. “Nuk ka asnjë mënyrë për të sugjeruar që e gjithë kjo është shkatërruar përgjithmonë,” tha Kimmitt.

Ministri i Jashtëm i Iranit paralajmëroi SHBA-në se sulmi i saj në Fordow, Isfahan dhe Natanz do të kishte “pasoja afatgjata”. Abbas Araghchi tha se Irani po mbante “të gjitha opsionet” për të mbrojtur sovranitetin e tij.

Si mund të hakmerrej Irani?

Ekspertët thonë se Irani është dobësuar ndjeshëm që kur Izraeli nisi një sulm të papritur ndaj dhjetëra objektivave bërthamore dhe ushtarake iraniane më 13 qershor, por se është ende i aftë të shkaktojë dëme të konsiderueshme.

Më parë, zyrtarët iranianë paralajmëruan SHBA-në të mos ndërhynte, duke thënë se do të pësonte “dëme të pariparueshme” dhe do të rrezikonte “luftë të përgjithshme” në rajon.

Frank Gardner i BBC-së thotë se Irani tani duhet të zgjedhë midis tre veprimeve strategjike në përgjigje të sulmit të SHBA-së gjatë natës:

1.) Mos bëj asgjë. Kjo mund ta kursejë atë nga sulme të mëtejshme të SHBA-së. Ai madje mund të zgjedhë rrugën diplomatike dhe të ribashkohet me negociatat me SHBA-në. Por mosbërja e asgjësë e bën regjimin iranian të dobët, veçanërisht pas të gjitha paralajmërimeve për pasoja të tmerrshme nëse SHBA-ja sulmon. Ai mund të vendosë që rreziku i dobësimit të ndikimit të tij mbi popullsinë e tij tejkalon koston e sulmeve të mëtejshme të SHBA-së.

2.) Hakmerruni ashpër dhe shpejt. Irani ende ka një arsenal të konsiderueshëm raketash balistike pas viteve të prodhimit dhe fshehjes së tyre. Ai ka një listë objektivash prej rreth 20 bazash amerikane për të zgjedhur në Lindjen e Mesme. Ai gjithashtu mund të nisë “sulme të shumta” ndaj anijeve luftarake të Marinës Amerikane duke përdorur dronë dhe anije të shpejta siluruese.

3.) të hakmerret më vonë në një kohë që ai e zgjedh vetë. Kjo do të thoshte të priste që tensioni aktual të qetësohej dhe të niste një sulm të papritur kur bazat amerikane nuk janë më në gatishmëri maksimale.

SHBA-të operojnë baza ushtarake në të paktën 19 vende në Lindjen e Mesme, duke përfshirë Bahreinin, Egjiptin, Irakun, Jordaninë, Kuvajtin, Katarin, Arabinë Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe. Ndër objektivat më të dukshme për Iranin është selia e Flotës së 5-të të Marinës Amerikane në Mina Salman, Bahrein.

Mund të synojë gjithashtu korridoret e transportit detar në Ngushticën e Hormuzit, e cila lidh Gjirin Persik me Oqeanin Indian dhe transporton 30% të naftës botërore. Mund të sulmojë gjithashtu korridore të tjera detare që rrezikojnë të destabilizojnë tregjet globale.

Rreziku i përhapjes së luftës në të gjithë rajonin

Irani gjithashtu mund të shënjestrojë asetet e vendeve fqinje që beson se po ndihmojnë SHBA-në, gjë që rrezikon përhapjen e luftës në të gjithë rajonin. Por përgjigjja e tyre e parë nuk vonoi shumë. Vetëm disa orë pas bombardimeve amerikane, Irani nisi një valë të re raketash drejt Izraelit. Shpërthime u dëgjuan mbi Haifa, Tel Aviv dhe Jerusalem.

Reagimi i Trumpit

I shoqëruar nga zëvendëspresidenti JD Vance, sekretari i mbrojtjes Pete Hegseth dhe sekretari i shtetit Marco Rubio , Trump tha në fjalimin e tij se sulmet e ardhshme do të jenë “shumë më të mëdha” nëse Irani nuk arrin një zgjidhje diplomatike. “Mbani mend, kanë mbetur shumë gola,” shtoi ai.

Disa anëtarë të Partisë Republikane të Trump lëshuan deklarata në mbështetje të këtij veprimi. Senatori i Teksasit, Ted Cruz, “lavdëroi” presidentin, administratën e tij dhe ushtrinë amerikane të përfshirë në sulme. Megjithatë, demokrati kryesor amerikan, Hakeem Jeffries, tha se Trump rrezikon “ta tërheqë SHBA-në në një luftë potencialisht katastrofike në Lindjen e Mesme”, ndërsa të tjerë e akuzuan atë se anashkaloi Kongresin për të filluar një luftë të re.

Senatori i pavarur Bernie Sanders i përshkroi sulmet amerikane si “jashtëzakonisht jokushtetuese”, sepse presidenti nuk ka autoritetin e vetëm për të shpallur zyrtarisht luftë ndaj një vendi tjetër. Vetëm Kongresi mund ta bëjë këtë – ligjvënësit e zgjedhur në Dhomën e Përfaqësuesve dhe në Senat. Por ligji gjithashtu thotë se presidenti është komandanti suprem i forcave të armatosura. Kjo do të thotë se ai mund të vendosë trupa amerikane dhe të kryejë operacione ushtarake pa një deklaratë zyrtare lufte.

Si filloi e gjitha?

Izraeli nisi një sulm të papritur ndaj dhjetëra objektivave bërthamore dhe ushtarake iraniane më 13 qershor. Ai ka thënë se ambicia e tij është të çmontojë programin e tij bërthamor, për të cilin kryeministri Benjamin Netanyahu ka thënë se së shpejti mund të jetë i aftë të prodhojë një bombë bërthamore. Irani këmbëngul se ambiciet e tij bërthamore janë paqësore. Në shenjë hakmarrjeje, Teherani lëshoi ​​qindra raketa dhe dronë drejt Izraelit. Që atëherë, të dy vendet kanë vazhduar të shkëmbejnë sulme në një luftë ajrore që ka zgjatur më shumë se një javë.

Trump ka thënë prej kohësh se është kundër posedimit të armëve bërthamore nga Irani. Besohet gjerësisht se Izraeli i ka ato, megjithëse ai as nuk e konfirmon dhe as nuk e mohon këtë. Në mars, Drejtoresha e Inteligjencës Kombëtare të SHBA-së, Tulsi Gabbard, deklaroi se, ndërsa Irani kishte rritur rezervat e uraniumit në nivele të papara, ai nuk po ndërtonte armë bërthamore, gjë që Trump e komentoi si “të gabuar”.

Gjatë fushatës, Trump kritikoi administratat e mëparshme amerikane për përfshirjen në “luftëra idiote dhe të pafundme” në Lindjen e Mesme dhe premtoi ta mbante Amerikën larg konflikteve të huaja. SHBA-ja dhe Irani ishin në bisedime bërthamore në kohën e sulmit të papritur izraelit. Vetëm dy ditë më parë, Trump tha se do t’i jepte Iranit dy javë për të filluar negociata kuptimplote përpara se të sulmonte, por ky afat doli të ishte shumë më i shkurtër.